Ακράτεια ούρων

Τι είναι η ακράτεια ούρων; Ποιες μορφές ακράτειας ούρων υπάρχουν; 

Ακράτεια ούρων, ορίζεται ως η ακούσια, δίχως τη θέληση μας, απώλεια ούρων.

Η ακράτεια των ούρων ταξινομείται ως:

• επιτακτική ακράτεια, ακράτεια δηλαδή που συνοδεύεται με ξαφνική και επιτακτική ανάγκη για ούρηση και κατά την οποία ο ασθενής δεν προλαβαίνει να φτάσει στην τουαλέτα
• ακράτεια προσπάθειας, ακράτεια δηλαδή η οποία εμφανίζεται στην προσπάθεια πχ. άρση βάρους, βήχας, φτέρνισμα
• μεικτή ακράτεια (συνδυασμός επιτακτικής και προσπάθειας ακράτεια)
• ακράτεια λόγω ανεπαρκή χαλαρού σφιγκτήρα
• ακράτεια υπερπλήρωσης, ακράτεια δηλαδή κατά την οποία η ουροδόχος κύστη είναι γεμάτη με πάρα πολλά ούρα, με αποτέλεσμα να διαφεύγουν
• συνεχή ακράτεια, οπού υπάρχει συνεχή διαφυγή ούρων
• συνεχή ακράτεια με φυσιολογικές ουρήσεις στο μεσοδιάστημα (φυσιολογικές ουρήσεις, λόγω του άλλου ουρητήρα) πχ σε έκτοπη εκβολή ουρητήρα.

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου για να εκδηλώσει κάποιος ασθενής ακράτεια;

Παράγοντες κινδύνου για να εκδηλώσει κάποιος ασθενής ακράτεια είναι η παχυσαρκία, οι κολπικοί τοκετοί, η εγκυμοσύνη, ο σακχαρώδης διαβήτης, η χρήση συστηματικά οιστρογόνων, οι νοητικές διαταραχές, η πρόπτωση των πυελικών οργάνων και οι επεμβάσεις της πυέλου. 

Ποια τα αίτια για να εμφανίσει κάποιος ακράτεια ούρων σε γενικές γραμμές;

Η ακράτεια ούρων σε γενικές γραμμές μπορεί να οφείλεται σε:

1.  Aκράτεια ούρων λόγω παθήσεων του ουροποιητικού συστήματος

• Ακράτεια λόγω δυσλειτουργίας της κύστης (υπερδραστήριος εξωστήρας, μείωση διατασιμότητας, υπολειτουργικός εξωστήρας, σκλήρυνση κατά πλάκας)

• Ακράτεια λόγω ανεπάρκειας του σφιγκτήριακου μηχανισμού (κάκωση σφιγκτήρα, ανατομική βλάβη, πρόπτωση πυελικών οργάνων, ενδογενής δυσλειτουργία του σφιγκτηριακού μηχανισμού από ακτινοβολία, σακχαρώδη διαβήτη, νόσοι του κατώτερου κινητικού νευρώνα, επεμβάσεις στην πύελο, επεμβάσεις ακράτειας)

• Ακράτεια σε υποκυστικό κώλυμα πχ σε υπερπλασία προστάτη

• Ακράτεια μετά από προστατεκτομή (μπορεί να είναι μεικτή)

2.  Ακράτεια ούρων από παθήσεις εκτός του ουροποιητικού συστήματος

• Φάρμακα (νευρο-ψυχιατρικά, συστηματικά οιστρογόνα, α-αναστολείς)

• Κατάθλιψη

• Δυσκοιλιότητα

• Φλεγμονή

• Ατροφική κολπίτιδα

• Αυξημένη παραγωγή ούρων 

Τι πρέπει να περιλαμβάνει η εκτίμηση ενός ασθενούς με ακράτεια;

Κάθε ασθενής που παρουσιάζει ακράτεια των ούρων πρέπει να εξετάζεται από τον ιατρό του. Μέχρι πρότινος η ακράτεια των ούρων, ειδικά σε γυναίκες ηλικιωμένες, θεωρείτο ως φυσιολογική εξέλιξη, λόγω ηλικίας. Η ακράτεια των ούρων ήταν ένα θέμα ταμπού, για το οποίο ειδικά οι γυναίκες δεν ζητούσαν θεραπεία, με αποτέλεσμα να παρουσιάζουν διαταραχές στην ποιότητα της ζωής τους (δυσοσμία, ουρολοιμώξεις), αλλά και στη σεξουαλικότητα τους. Στη σημερινή εποχή, υπάρχει μεγάλη καμπάνια ενημέρωσης των ανθρώπων με ακράτεια των ούρων, μιας και περισσότερες μορφές ακράτειας των ούρων αντιμετωπίζονται εύκολα, βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής των ασθενών.

Στα πλαίσια διερεύνησης του είδους της ακράτειας που κάποιος ασθενής παρουσιάζει, ο ιατρός του θα τον υποβάλλει σε συγκεκριμένες εξετάσεις, όπως είναι το ημερολόγιο ούρησης (3-7 ημερών), η χημική ανάλυση των ούρων, το υπερηχογράφημα νεφρών/κύστεως και το Τεστ Πάνας αν θέλουμε να εκτιμήσουμε τη ποσότητα της ακράτειας.

Πότε πρέπει να κάνουμε ουροδυναμική εκτίμηση σε ακράτεια; Πως πραγματοποιείται;

Σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί να χρειαστεί να κάνουμε έναν πιο ειδικό έλεγχο που καλείται ουροδυναμική μελέτη. Σε αυτήν, στο εξωτερικό ιατρείο, γίνεται εισαγωγή με τοπική αναισθησία ενός πολύ μικρού καθετήρα στην ουρήθρα και ενός πάλι μικρού καθετήρα στο πρωκτό. Οι 2 καθετήρες αυτοί συνδέονται με ένα μηχάνημα και στη συνέχεια ακολουθεί πλήρωση της ουροδόχου κύστης με φυσιολογικό ορό. Κατά την πλήρωση της κύστης, μετράμε διάφορες παραμέτρους της ουροδόχου κύστης. Όταν η ουροδόχος κύστη γεμίσει πλήρως, ζητείται από τον ασθενή να ουρήσει σε ένα δοχείο. Προσπαθούμε δηλαδή να αναπαριστήσουμε στο ιατρείο μια φυσιολογική διαδικασία ούρησης, που περιλαμβάνει το γέμισμα της κύστης (φάση πλήρωσης) και την ούρηση (φάση ροής). Η διαδικασία είναι εντελώς ανώδυνη και δεν απαιτεί εισαγωγή στο νοσοκομείο.

Ουροδυναμικό έλεγχο πρέπει να κάνουμε όταν:

• επιλεχτεί χειρουργική θεραπεία και τα ευρήματα της ουροδυναμικής μελέτης μπορεί να επηρεάσουν την επιλογή της χειρουργικής θεραπείας
• επιλεχτεί χειρουργική θεραπεία και υπάρχουν συμπτώματα υπερδραστήριου εξωστήρα ή ιστορικό προηγούμενου χειρουργείου στην πύελο.
• σε αποτυχία συντηρητικής αγωγής
• σε υποψία νευρολογικής νόσου

Ποια είδη θεραπείας υπάρχουν για την ακράτεια;

Η θεραπεία της ακράτειας των ούρων εξαρτάται κατά πολύ από το είδος της ακράτειας. Η θεραπεία μπορεί να είναι:

• συντηρητική θεραπεία: περιλαμβάνει γενικά μέτρα όπως μείωση σωματικού βάρους πάνω από 5%, χρήση τοπικών οιστρογόνων στον κόλπο, περιορισμό της λήψης καφεΐνης, διόρθωση υπάρχουσας δυσκοιλιότητας, αλλαγή φαρμάκων, μείωση λήψης υγρών, διακοπή καπνίσματος και διόρθωση συνοδών παθήσεων. Πολλές φορές χρήσιμες είναι οι ασκήσεις πυελικού εδάφους KEGEL, με ή χωρίς βιοανάδραση και η επανεκπαίδευση της κύστης. Σε γυναίκες που δεν θέλουν να λάβουν φάρμακα μερικές φορές προτείνεται η ηλεκτροδιέγερση του οπίσθιου κνημιαίου νεύρου, ενώ σε άντρες συστήνονται οι περιπεϊκοί καθετήρες.
• φαρμακευτική θεραπεία: περιλαμβάνουν τα αντιμουσκαρινικά φάρμακα για επιτακτική ή μεικτού τύπου ακράτεια και η χρήση Ντουλοξετίνης σε ακράτεια προσπάθειας.
• χειρουργική θεραπεία: περιλαμβάνει την τοποθέτηση ειδικών ταινιών στον κόλπο σε ύπαρξη ακράτειας προσπάθειας, ενώ αν συνυπάρχει και πρόπτωση πυελικών σπλάγχνων, συστήνεται η διόρθωση της πρόπτωσης. Σε βαριές μορφές ακράτειας προσπάθειας μπορεί να χρειαστεί τοποθέτηση ενός τεχνητού σφιγκτήρα.

Όταν υπάρχει σημαντική επιτακτικού τύπου ακράτεια, τότε συστήνεται να γίνει: 

• ενδοκυστική έγχυση τοξίνης αλλαντίασης (botox), ή ιερή νευροδιέγερση (αν αποτύχει η έγχυση αλλαντοτοξίνης)

ενώ σε πολύ σοβαρού βαθμού επιτακτική ακράτεια προτείνεται: 

• η διευρυντική κυστεοπλαστική, μέχρι και η εκτροπή των ούρων.

Τι είναι οι ασκήσεις KEGEL των μυών του πυελικού εδάφους; Πως γίνονται;

Στην ακράτεια ούρων προσπάθειας, ακράτεια δηλαδή που εμφανίζεται μετά από βήχα ή άρση βάρους, συστήνονται ασκήσεις των μυών του πυελικού εδάφους, που καλούνται ασκήσεις Kegel. Οι ασκήσεις Kegel πρέπει να γίνονται για διάστημα 3 μηνών. Έτσι, συστήνονται 10-12 συσπάσεις των μυών του πυελικού εδάφους, 3-5 φορές κάθε ημέρα. Κάθε σύσπαση πρέπει να διαρκεί 6-8 δευτερόλεπτα.

Συμπληρωματικές τεχνικές που αυξάνουν την αποτελεσματικότητα των ασκήσεων των μυών του πυελικού εδάφους είναι η βιοανάδραση, κατά την οποία χρησιμοποιούνται ακουστικά ή οπτικά ερεθίσματα για να εκπαιδεύσουν τους ασθενείς να συσπούν πιο αποτελεσματικά τους μυς.

Πως γίνεται η τοποθέτηση ταινίας για την ακράτεια προσπάθειας;

Η αντιμετώπιση της ακράτειας προσπάθειας, ακράτειας δηλαδή που εμφανίζεται στην αύξηση της ενδοκοιλιακής πίεσης, όπως αύτη συμβαίνει, πχ με την άρση βάρους, το βήχα ή το φτέρνισμα, μπορεί να αντιμετωπιστεί πολύ αποτελεσματικά με την τοποθέτηση ταινίας ελεύθερης τάσης δια του κόλπου, στην ουρήθρα. Πρόκειται για μια σύντομη χειρουργική επέμβαση, που ο χρόνος της δεν ξεπερνάει τη μισή ώρα, σχετικά ανώδυνη. Η λογική της επέμβασης αυτής είναι μέσω μιας μικρής τομής στον κόλπο να τοποθετηθεί ένα στήριγμα (ταινία από πολυπροπυλένιο) κάτω από την ουρήθρα, ώστε να την ενισχύσει για να μην υπάρχει ακράτεια ούρων. Η αποτελεσματικότητα της επέμβασης είναι πολύ υψηλή, με ποσοστά που ξεπερνούν το 95% επιτυχίας. Σπάνιες επιπλοκές της επέμβασης αυτής είναι η δυσπαρευνία, το πυελικό άλγος, η διάβρωση της ουρήθρας και η είσοδος της ταινίας στην ουροδόχο κύστη. Οι επιπλοκές αυτές γίνονται εξαιρετικά σπάνιες στα χέρια ενός έμπειρου χειρουργού.

Πως γίνεται η τοποθέτηση τεχνητού σφιγκτήρα για ακράτεια ούρων προσπάθειας;

Ο τεχνητός σφιγκτήρας είναι ένα ξένο σώμα (τεχνητός) που περιβρογχίζει σαν δακτυλίδι την ουρήθρα (σφιγκτήρας). Όταν το δακτυλίδι είναι γεμισμένο με νερό, σφραγίζει την ουρήθρα για να μην υπάρχει διαφυγή ούρων. Όταν έρθει η επιθυμία για ούρηση, μέσω ενός ρεζερβουάρ που είναι τοποθετημένο στο εσωτερικό κάτω μέρος της κοιλιάς, δίνεται η εντολή από τον ασθενή για άδειασμα του δακτυλιδιού από το νερό, κατά συνεπεία ελευθερώνεται η ουρήθρα και φεύγουν τα ούρα. Είναι ένα προϊόν καλά δοκιμασμένο στο χρόνο, το οποίο λειτουργεί μηχανικά για να σταματήσει την εκροή των ούρων. Ο τεχνητός σφιγκτήρας τοποθετείται εντός του σώματος του ασθενή και δεν είναι ορατός με γυμνό οφθαλμό. Με αυτόν τον τρόπο επιτρέπεται ο άμεσος και διακριτικός έλεγχος της ούρησης. Η όλη επέμβαση γίνεται με ραχιαία αναισθησία, μέσω μιας μικρής τομής στο όσχεο, η νοσηλεία διαρκεί 1 ημέρα και τα αποτελέσματα είναι εξαιρετικά.